परिचय

भक्तपुरको ठिमीमा अवस्थित राष्ट्रिय क्षयरोग नियन्त्रण केन्द्र (NTCC) सन् १९८९ मा, केन्द्रीय स्तरमा जापान अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग एजेन्सी (JICA) को सहयोगमा स्थापना भएको थियो। राष्ट्रिय क्षयरोग नियन्त्रण केन्द्र नेपालमा क्षयरोग (TB) समस्यालाइ समाधानका लागि स्थापना भएका थियो। सन् १९९५ मा, राष्ट्रिय क्षयरोग कार्यक्रम (NTP) ले प्रत्यक्ष अवलोकनमा गरिने छोटो कोर्स उपचार पद्दति (DOTS) रणनीतिलाई अनुमोदन गर्यो जुन १९९६ मा चार जिल्लामा परीक्षण गरिएको थियो। यस कार्यक्रमको सफलता पश्चात राष्ट्रव्यापी रूपमा विस्तार गरिएको थियो।

औषधि प्रतिरोधी क्षयरोगको बढ्दो चुनौतीलाई पहिचान गर्दै, NTP ले २००५ मा बहुऔषधी प्रतिरोधी क्षयरोग (MDR-TB) व्यवस्थापन कार्यक्रम सुरु गर्यो। सन् २००६ मा, कार्यक्रमले Stop TB Strategy आत्मसाथ गर्दै , व्यापक क्षयरोग हेरचाह र नियन्त्रणप्रति आफ्नो प्रतिबद्धतालाई अझ बलियो बनायो। कार्यक्रमका गतिविधिहरूलाई मार्गदर्शन गर्न र रणनीतिक लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न, NTP ले आफ्नो पहिलो राष्ट्रिय क्षयरोग रणनीतिक योजना (२०१०-२०१५) विकास गर्यो। यस आधारमा निर्माण गर्दै, NTP ले २०१६ मा विश्वव्यापी क्षयरोग अन्त्य रणनीति अपनायो, अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबद्धताहरू अनुरूप नयाँ राष्ट्रिय क्षयरोग रणनीतिक योजना (२०१६-२०२१) सुरु गर्यो। क्षयरोगको बोझ घटाउने कामलाई तीव्र बनाउन, नेपालले राजनीतिक प्रतिबद्धतालाई बलियो बनाउने र देशमा क्षयरोग अन्त्य गर्न दिगो, बिरामी-मैत्री स्वास्थ्य प्रणाली निर्माण गर्ने उद्देश्यले राष्ट्रिय क्षयरोग रणनीतिक योजना (TB-NSP) २०२१/२२-२०२५/२६ सुरु गर्यो।